Współczesne badania z zakresu psychologii często wskazują na 5 podstawowych wymiarów osobowości człowieka. Pozwalają one określić indywidualne cechy charakteryzujące ludzi pod względem ich zachowań, nastawienia, motywacji oraz relacji z innymi. Cechy osobowości Wielkiej Piątki stanowią podstawę nowoczesnego podejścia w procesie rekrutacji. Umożliwiają dopasowanie kandydatów do stanowiska pracy, ułatwiają budowanie zespołu oraz kreowanie ścieżek rozwoju pracowników.
Czym są cechy osobowości Wielkiej Piątki?
Wielka piątka (ang. Big Five) to„ model osobowości autorstwa P. Costy i R. McCrae’a. Początków teorii można doszukać się jednak znacznie wcześniej w badaniach amerykańskiego psychologa Donalda W. Fiske. Z biegiem czasu jego badania uległy rozszerzeniu za sprawą innych badaczy, którzy dążyli do uznania cech charakteru za podstawowy sposób analizy zachowań ludzi. Maksymalnie udało się wyselekcjonować ponad 4000 cech, ostatecznie lista została zredukowana do 16. Wciąż wartość ta wydawała się jednak zbyt skomplikowana, gdyż naukowcy poszukiwali narzędzia, które będzie przede wszystkim ogólne i łatwe w użyciu.
Ostateczny model Wielkiej Piątki wyróżnia pięć czynników osobowości:
- neurotyczność
- ekstrawersję
- otwartość
- ugodowość
- sumienność
Jakie są wymiary osobowości?
Cechy osobowości Wielkiej Piątki mają na celu ustalić, kim jest dana osoba. Umożliwiają stworzenie kompleksowego obrazu osobowości na podstawie przeplatających się i nakładających na siebie indywidualnych wyróżników.
Pierwszą cechą jest neurotyczność, która charakteryzuje się smutkiem i niestabilnością emocjonalną. Często jest mylona zachowaniem antyspołecznym lub zaburzeniami psychologicznymi. W rzeczywistości neurotyczność stanowi naturalną dla danego człowieka reakcję na stres oraz zagrożenie. Osoby neurotyczne mogą odczuwać niepokój i drażliwość. Często towarzyszą im wahania nastroju i nagłe zmiany charakteru, zazwyczaj w odpowiedzi na pojawiające się niebezpieczeństwo. Głównym wyróżnikiem neurotyczności jest lęk, który odnosi się do zdolności jednostki do radzenia sobie z ryzykiem (rzeczywistym lub tylko wyobrażonym). Osoby o wysokim stopniu neurotyczności zazwyczaj wielokrotnie analizują sytuacje, z którymi muszą się zmierzyć. Skala tej cechy jest dość szeroka. Obejmuje osoby mniej i bardziej znerwicowane. Niższa nerwowość wiąże się z większą stabilnością i odpornością emocjonalną. Z kolei osobom cierpiącym na ciężki przypadek nerwicy często towarzyszy depresja i niezdolność do skupienia się na chwili obecnej.
Ekstrawersja obejmuje cechy, takie jak: gadatliwość, asertywności i ekspresja emocjonalna. Osoby o znacznym udziale ekstrawersji w swojej osobowości zazwyczaj są postrzegane jako te, które czerpią najwięcej energii z towarzystwa innych ludzi. Ekstrawertycy lubią być w centrum uwagi i dążą do poznawania nowych osób, a co za tym idzie – mają dużą grupę znajomych i przyjaciół. Z tego też względu często są przywódcami, pełnią publiczne stanowiska, a także dobrze odnajdują się w branżach o wysokim stopniu konkurencyjności (np. sprzedaży, polityce). Przeciwieństwem ekstrawersji jest introwersja. Osoby introwertyczne wolą przebywać sami ze sobą i nie są zbyt ożywieni w sytuacjach społecznych. Bycie w centrum uwagi raczej wiąże się u nich z dyskomfortem, niż przyjemnością.
Cechy osobowości Wielkiej Piątki obejmują również otwartość na doświadczenia, co przejawia się poprzez chęć uczenia się i poznawania nowych rzeczy. Zazwyczaj osoby otwarte posiadają szeroki zakres zainteresowań, większy obszar strefy komfortu i są bardziej śmiałe podczas podejmowania decyzji. Ważną rolę odgrywa u nich kreatywność i myślenie abstrakcyjne. Takie osoby chętnie odwiedzają nowe miejsca i zazwyczaj realizują nawet najbardziej nietypowe pomysły. Przeciwieństwem są zaś ludzie, którzy posiadają bardziej tradycyjne podejście do życia, czyli wolą to, co dobrze znają i niechętnie opuszczają swoją strefę komfortu.
Ugodowość z kolei wyróżnia się dużym zaufaniem, życzliwością oraz altruizmem. Charakterystyczna dla tej cechy jest skłonność do zachowań prospołecznych. Osoby ugodowe są bardziej skłonne pomagać i dzielić się z innymi. Pocieszają, wspierają oraz okazują empatię niezależnie od okoliczności i poziomu zażyłości z drugim człowiekiem. Z tego względu dobrze odnajdują się w dziedzinach pozwalających nieść pomoc, np. medycynie, pracy charytatywnej, nauczaniu. Przeciwieństwem ugodowości jest nieprzychylność w sytuacjach społecznych, która przejawia się poprzez manipulację, złośliwość, brak współczucia czy po prostu brak zainteresowania innymi ludźmi i ich problemami.
Ostatnią cechą należącą do Wielkiej Piątki jest sumienność. Wiąże się ona ze zdolnością do samokontroli, szczególnie w kwestii własnych impulsów i zachowań, a także działaniami ukierunkowanymi na cel. Osoby sumienne są dobrze zorganizowane i odnajdują się w ściśle określonych strukturach organizacyjnych. Z tego względu często podejmują pracę związaną z systemem edukacji lub administracji. Zazwyczaj świetnie radzą sobie również w pracy korporacyjnej i opartej na koordynowaniu działań. Sumienność wyraża się poprzez regularne planowanie zadań oraz analizowanie zachowań, zarówno swoich, jak i innych. W pracy grupowej potrafią zrównoważyć role poszczególnych pracowników, co przekłada się na efektywność całego zespołu. Natomiast osoby o niskiej sumienności odczuwają niechęć do wszelkiego rodzaju schematów, struktur i harmonogramów, co skutkuje odwlekaniem powierzonych im zadań.
Testy pięciu wielkich cech osobowości
Cechy osobowości Wielkiej Piątki można określić za pomocą różnych narzędzi i technik. Najbardziej rozpowszechnione są testy przybierające formę kwestionariuszy, w których występują pytania wielokrotnego wyboru. Pytania mogą dotyczyć tego, jak bardzo dana osoba zgadza lub nie zgadza się z jakimś stwierdzeniem. Przykładowo: „Podczas imprez i dużych uroczystości lubię znajdować się w centrum uwagi” albo „Stale towarzyszy mi niepokój o moją przyszłość”.
Uzyskane odpowiedzi pozwalają umieścić respondentów na skali względem pięciu cech osobowości. Przykładem takiego narzędzia są testy oferowane przez Staffly, które określają, w jakim miejscu na skali neurotyczności, ekstrawersji, otwartości, ugodowości i sumienności znajduje się dana osoba. Tworzy to wszechstronny obraz osobowości, który może zostać wykorzystany w procesie rekrutacji nowych pracowników. Dzięki Staffly pracodawca może przewidzieć zachowania kandydata i na tej podstawie podjąć decyzję o zatrudnieniu. Cechy osobowości Wielkiej Piątki pozwalają odczytać między innymi reakcje pracownika na stresujące i nowe sytuacje, ustalić preferowany styl pracy, a także sposób funkcjonowania w relacjach ze współpracownikami.
