Rozwój psychologii sprawił, że stajemy się coraz bardziej świadomi emocji i postaw przejawianych przez innych ludzi. Staramy się wdrożyć psychologiczne narzędzia do wszystkich obszarów swojego życia, w tym do pracy zawodowej. Przykładem takich działań jest kreowanie środowiska biznesowego, które sprzyja dobremu samopoczuciu i rozwojowi pracowników. Firmy starają się tworzyć kulturę organizacyjną opartą na szacunku, szczerości i otwartości. Aby skutecznie nią zarządzać, potrzebują osób, które potrafią identyfikować problemy, reagować na nie oraz poszukiwać ich rozwiązań. Osoby takie muszą zatem wykazywać się empatią. To z kolei rodzi szereg pytań: Jak tworzyć empatyczne środowisko pracy? Jak okazywać empatię pracownikom? Dziś staramy się odpowiedzieć na wszystkie te pytania.
Czym jest empatia?
Empatia należy do tych słów, których definicja wydaje się oczywista. Pytając ludzi na ulicy o to, czym jest empatia, w przeważającej większości ich odpowiedzi pokrywałyby się ze sobą. To sposób zachowania, do którego jesteśmy nakłaniani już od najmłodszych lat. Zachęca się nas do tego, aby okazywać empatię innym ludziom, podkreślając jak ważna jest to cecha dla dobra całego ogółu społeczeństwa.
W najprostszej definicji empatia to zdolność do rozumienia lub odczuwania tego, czego doświadcza ktoś inny. Aby tego dokonać człowiek musi być odpowiednio wyczulony na emocje innych, a także potrafić je rozpoznać, doszukać się ich przyczyn oraz reagować na nie. Konieczna jest zatem wysoka świadomość emocjonalna, dzięki której potrafimy nazwać uczucia innych ludzi.
Empatię można rozumieć również jako zdolność do postawienia się na czyimś miejscu, wejścia w czyjeś buty. Chodzi zatem o dostrzeżenie potrzeb innej osoby i wyobrażenie sobie, co my byśmy czuli i jak byśmy się zachowywali w takiej samej sytuacji. Trzeba potrafić ustalić, co może krępować daną osobę, jakie czynniki ją motywują i sprawiają, że przyjmuje właśnie taką, a nie inną postawę.
Empatia często jest mylona ze współczuciem, jednak należy zaznaczyć, że są to zupełnie inne zjawiska. Współczucie odnosi się do zdolności uczestniczenia w cudzych uczuciach. Przykładowo, jeśli dana osoba jest smutna, a my stajemy się smutni z powodu jej nieszczęścia, możemy mówić o współczuciu. Jeśli natomiast dostrzegamy i rozumiemy smutek danej osoby, okazujemy wobec niej empatię. W tym drugim przypadku nie musimy zatem czuć się tak samo. Zazwyczaj empatia skutkuje chęcią podjęcia działania, poszukiwania rozwiązania problemu lub poprawy czyjegoś samopoczucia.
Empatia w miejscu pracy
Okazywanie empatii w miejscu pracy oznacza to samo, co okazywanie szacunku współpracownikom. Jednocześnie jest to przejaw zaangażowania w życie firmy oraz związanych z nią osób. Empatyczność wiąże się z unikaniem powierzchowności i skupieniem na poszukiwaniu niuansów. Ludzkie zachowania nie są bowiem czarno-białe, posiadają wiele źródeł, z których część jest głęboko ukryta. Dostrzeżenie i zrozumienie tych, często rozbudowanych procesów, które decydują o tym, w jaki sposób dana osoba się zachowuje, jaką przejawia postawę oraz co czuje w konkretnej sytuacji, jest niezbędne do stworzenia przyjaznego środowiska pracy. Firmy powinny skupić się na rozwijaniu empatycznego stylu przywództwa, ponieważ wyposażeni w odpowiednie narzędzia liderzy kierunkują pracowników w stronę większej produktywności i kreatywności.
Empatia w miejscu pracy niesie szereg korzyści, takich jak: poprawa współpracy, minimalizowanie stresu, zmniejszenie poziomu rotacji, walka ze stereotypami, budowanie atmosfery opartej na otwartości i szacunku. Zazwyczaj jednak jest to czynnik niedoceniany, a często wręcz odbierany jako pewnego rodzaju słabość. Czasem wciąż można spotkać się z przekonaniem, że miejsce pracy to nie plac zabaw, w którym wszyscy są przyjaciółmi. Takie nastawienie bardziej szkodzi niż pomaga, ponieważ złe samopoczucie pracowników to jednej z silniejszych argumentów przemawiających za zmianą pracy.
Podstawą empatii jest inteligencja emocjonalna (EQ), którą rozumie się jako zdolność do rozumienia oraz zarządzania własnymi emocjami. Działania te mają na celu kreowanie doznań pozytywnych, które mogą złagodzić stres i strach, a także pomagać w komunikacji i współpracy z innymi ludźmi. Świadomość własnych emocji ułatwia radzenie sobie w sytuacjach konfliktowych, zwiększa zdolność do negocjacji oraz pokonywania wyzwań. Inteligencję emocjonalną można zbadać za pomocą Staffly. Testy psychometryczne oraz oceny cech osobowości uwzględniają czynniki wpływające na empatyczność, w tym EQ. Osoby o wysokich wynikach w tym zakresie mogą świetnie sprawdzić się jako empatyczni liderzy, którzy będą potrafili kierować swoim zespołem w taki sposób, aby każda osoba była doceniana i szanowana.
Jak okazywać empatię w miejscu pracy?
Empatyczny lider jest w stanie zrozumieć indywidualne motywacje pracowników oraz problemy, z jakimi muszą się na co dzień zmagać. Okazywanie empatii w miejscu pracy nie różni się zbytnio od podobnego zachowania w każdej innej sytuacji społecznej. Najwyraźniej przejawia się w chwilach, gdy pracownicy borykają się z jakimiś niewygodami (np. w życiu osobistym), które przekładają się na ich produktywność Przykładem może być sytuacja, w której pracownik spóźnia się do pracy, ponieważ jego dziecko zachorowało albo on sam nie czuł się rano najlepiej. Lider powinien przyjmować za oczywiste to, że takie sytuacje się zdarzają, że człowiek nie zawsze ma wpływ na oddziałujące na niego siły zewnętrzne. Czasem dobre chęci nie wystarczają, a ogrom problemów potrafi przygnieść. Wtedy bardzo trudno jest skupić się na obowiązkach zawodowych.
Empatyczny lider powinien pamiętać, że zgodnie z piramidą potrzeb, człowiek nie jest w stanie skupić się na potrzebach wyższego rzędu (np. rozwoju), gdy potrzeby niższego rzędu (np. zdrowie) nie są zaspokojone. Empatia może przejawiać się w dyskretnych formach pomocy, np. zdjęcie części obowiązków z pracownika, który akurat przeżywa ciężki okres (np. jest w żałobie). Poza zwracaniem uwagi na życie osobiste pracowników, empatyczny lider reaguje również wtedy, gdy pojawiają się problemy wynikające z samej pracy. Może to być dodatkowa pomoc nowemu pracownikowi, który nie potrafi odnaleźć się w firmie albo wsparcie kierownika innego działu, który musi prowadzić skomplikowany projekt.
Najważniejszym sposobem okazywania empatii jest słuchanie drugiej osoby. Choć wydaje się to bardzo proste, w rzeczywistości niewielu z nas potrafi aktywnie słuchać. Nie chodzi także o to, aby dać komuś gotowe rozwiązanie na jego problem, gdyż większość z nas wcale nie potrzebuje złotych rad, tylko możliwości wyrzucenia z siebie tego, co ciąży im na sercu. Aby aktywnie słuchać, należy unikać formułowania osądów i potwierdzać, że zrozumieliśmy przekazywane informacje. Empatyczny lider potrafi słuchać o problemach swoich pracowników, ale żeby chcieli mu się z nich zwierzać, musi zyskać ich zaufanie i szacunek. Przełożony nie może zdradzać sekretów ani rozsiewać plotek. Aby zdobyć zaufanie, nie może również umniejszać problemów innych, nawet gdy ogólnie wydają się one niezbyt poważnie. Pamiętać należy, że każda osoba posiada inny charakter, ceni inne wartości oraz posiada inne słabe punkty. Nie ma mowy o empatyczności, gdy próbujemy nakłonić kogoś do przyjęcia naszych postaw lub sposobu myślenia.
