Wskaźniki oceny cech osobowości
Rozwój psychometrii oraz analizy osobowościowej stanowi kluczowy sektor w psychologii, psychiatrii i psychoterapii, a także coraz częściej pojawia się w naukach społecznych, komunikacji, edukacji i wychowaniu. Staffly jako pierwszy wprowadza psychometrię i ocenę cech osobowości do rekrutacji w warunkach polskich, co otwiera zupełnie nowe wrota dla branży HR Tech. Wskaźniki służące do badań umożliwiają zgłębianie niefizycznych, zmiennych obszarów ludzkiego mózgu, które objawiają się jako indywidualne predyspozycje zawodowe, schematy myślowe oraz sposoby zachowania.
Schematy myślenia i postępowania uznać można za powód różnorodności w funkcjonowaniu ludzi (zarówno samych ze sobą, jak i z całymi grupami społecznymi). Ich zgłębienie stanowić może rozwiązanie licznych problemów związanych z komunikacją. Mówiąc inaczej, poznając cechy i stojące za nimi zachowania ludzi, możemy upłynnić komunikację, ułatwić współpracę, uniknąć stereotypów i nieporozumień. Oprócz korzyści o niewątpliwie społecznym charakterze, dostrzec należy również zalety wiążące się z lepszym poruszaniem się jednostki w usystematyzowanych, wielopłaszczyznowych organizacjach. Testy psychometryczne i oceny cech osobowości w rekrutacji dostarczają pogłębionych danych o potencjalnych kandydatach do pracy, zwiększając prawdopodobieństwo podjęcia trafnej decyzji o zatrudnieniu.
Staffy zawiera rozbudowany model oceny, który za punkt wyjścia obrał cechy Wielkiej Piątki, dzięki którym możliwe jest zbadanie poszczególnych obszarów osobowości człowieka, w tym jego motywacji, wartości oraz indywidualnych umiejętności. WIększość z elementów poddawanych analizie jest trudna do zidentyfikowania za pomocą jakiegokolwiek innego, mniej formalnego narzędzia. Z tego względu testy stanowią wygodne narzędzie pracy działów HR. Warto zatem przyjrzeć się poszczególnym wskaźnikom, na których opierają się badania, a także należy rozpatrzyć ich zakres w celu określenia możliwości, jakie dostarczają rekruterom oraz pracodawcom poszukującym kandydatów do pracy.
Wskaźniki Wielkiej Piątki
Na przestrzeni wieków psychologia stale tworzy, rozwija i udoskonala narzędzia i techniki pozwalające mierzyć płynne, trudne w ujęciu aspekty człowieka jako jednostki społecznie aktywnej, podatnej na czynniki zewnętrzne i zmieniającej się w czasie. Istotnym elementem dorobku naukowego jest teoria cech osobowości Wielkiej Piątki. Dopracowany system oceny poziomu ugodowości, otwartości, neurotyczności, sumienności i ekstrawersji pozwala uzyskać wiarygodne wyniki prezentujące kompleksowy obraz osobowości, z uwzględnieniem poszczególnych części składowych wpływających na przejawiane zachowania oraz relacje z innymi ludźmi. Właśnie z tego powodu Wielka Piątka stanowi psychologiczny punkt odniesienia będący jednym z podstawowych założeń modelu Staffly.
Ocena kandydatów wyodrębnia 24 profile stanowisk scharakteryzowanych listą kompetencji zgodnych z teorią Wielkiej Piątki Osobowości autorstwa P. Costy i R. McCrar’a. Na podstawie pięciu obszarów (ugodowości, ekstrawersji, neurotyczności, otwartości, sumienności) stworzone zostały grupy głównych cech oraz tworzących ich cech składowych.
Wskaźniki ugodowości
Analizując grupę określoną jako cechę ugodowości, należy wyróżnić współpracę, którą można rozumieć jako gotowości do współdziałania w grupie, a także pracę rutynową, którą określa zdolność do pracy w warunkach monotonnych, w tym także odporność człowieka na powtarzalne, nużące czynności. Ważnym elementem budującym ugodowość jest wrażliwość i empatia, które identyfikuje się poprzez wykazywanie bezinteresowności,
życzliwości, wrażliwości, serdeczności, opiekuńczości, wyrozumiałości i chęci niesienia pomocy. W ujęciu zawodowym istotne jest przestrzeganie norm i zasad, a także zdolność do podporządkowania się, która wiąże się z pewnym stopniem elastyczności wobec instancji wyższej i narzucanych przez nią przepisów. Wszystkie te elementy stanowią zasób cech wspólnie określanych jako ugodowość.
Wskaźniki otwartości
Wielka Piątka obejmuje również grupę definującą cechę otwartości, na którą składa się w dużej mierze kultura osobista, w tym poczucie moralnej odpowiedzialności wynikającej z wyczucia sytuacji oraz panującej atmosfery. Jeśli kultura osobista idzie w parze z poszanowaniem godności drugiego człowieka oraz wysokim stopniem tolerancji, mówić można o rozbudowanej cesze otwartości na innych ludzi. Zazwyczaj kultura osobista przeplata się z kreatywnością, którą ocenia się poprzez wszechstronne wymiary wyobraźni, umiejętność twórczego myślenia, wrażliwość estetyczną, poczucie estetyki, a także pewnego rodzaju artystyczną ekspresyjność.
Otwartość w ujęciu Wielkiej PIątki jest analizowana dwutorowo. W pierwszym ujęciu bada się ją w odniesieniu do ludzi i zjawisk, co rozumieć można jako otwartość na nowe doświadczenia i spotkania. Po drugie zaś analiza dokonuje się w odniesieniu do nowych wyzwań, dlatego można ją rozpatrywać jako chęć podejmowania działań, do których nie jest się przyzwyczajonym i nie posiada się doświadczenia w podobnym zakresie. W tym miejscu wyszczególnia się również koncepcja inicjatywy własnej, która stanowi element składowy otwartości. Intensywność przejawiania inicjatywy własnej bada się poprzez inicjatywność, improwizację, elastyczność względem zmian, gotowość do podejmowania ryzyka i zdolność do wchodzenia w różne role społeczne.
Ocenę otwartości domyka samomotywacja, która pcha człowieka do doskonalenia i rozwijania własnych kompetencji zawodowych. Wyżej ceniona w tym aspekcie jest motywacja wewnętrzna, która może wynikać z ciekawości, chęci uczenia się i wchodzenia na coraz to nowe poziomy zawodowej specjalizacji.
Wskaźniki sumienności
W pracy zawodowej kluczową cechą osobowości wydaje się być sumienność. Cecha powszechnie postrzegana jest jako wyznacznik pracownika, który wywiązuje się ze stawianych mu zadań, zachowując przy tym należną uważność i precyzję. Z psychologicznego punktu widzenia sumienność to worek wypełniony licznymi cechami, które się przeplatają, łączą i przenikają, tworząc ostatecznie twór, który w uproszczeniu nazywany sumiennością. Sięgając do tego worka możemy chwycić za rzetelność, którą budują struktury, takie jak: dokładność, skrupulatność, staranność, punktualność i terminowość. Osiągnięcie wysokiej sumienność byłoby jednak niemożliwe bez posiadania zdolności do koncentracji uwagi, która tym wyżej jest ceniona, im dłużej potrafi być utrzymana.
Grupa cech składowych sumienności zawiera równie ważną samokontrolę, na którą z kolei składają się dwa główne aspekty, czyli samodyscyplina i obowiązkowość. W praktyce oznacza to umiejętność pracy bez większego nadzoru przełożonych. Cecha ta przenika się z odpowiedzialnością za efekt swojej pracy. Silne poczucie odpowiedzialności przekłada się na precyzję i dbałość o szczegóły. Sumienność należy do jednych z najbardziej rozbudowanych obszarów osobowości. W tym wielkim worku znajduje się również konsekwentność, która pozwala dążyć do osiągania założonych celów, nastawienie na realizację zadań, wytrwałość i pracowitość. Wysoka sumienność pozwala realizować trudne, wieloetapowe zadania, które wymagają systematyczności. Systematyczność zaś oceniana jest poprzez dbałość o porządek i zamiłowanie do ładu.
Wskaźniki ekstrawersji
Ekstrawersja przekłada się na zestaw cech, spośród których wyszczególnić można duży stopień niezależności i samodzielności. Elementy te przekładają się zarówno na umiejętność inicjowania i wyznaczania działań, jak i łatwość podejmowania samodzielnych decyzji. Jedną z cegiełek budujących ekstrawersję jest również asertywność, czyli zdolność do wyrażania opinii sprzecznych z rozmówcą, stawiania wyraźnej granicy między tym, co jest dopuszczalne i na co możemy się zgodzić, a tym, co jest niedopuszczalne i zdecydowanie wymaga stanowczej odmowy.
Przekłada się to na zdolność do odmawiania w prośbach absurdalnych oraz w poleceniach wychodzących poza zakres obowiązków zawodowych, poczucia moralności, etyki, porządku społecznego czy obowiązujących przepisów prawnych. Pracownik asertywny wnosi wartość dodaną do przedsiębiorstwa i stoi na straży jej wizerunku i bezpieczeństwa. To cecha, która pozwala utrzymać zdrową hierarchię organizacyjną i kompetycyjną, jak również wielopoziomowość decyzyjności w firmie.
Asertywność wymaga jednocześnie pewnego rodzaju odwagi i odporności na krytykę. Cechę tę tworzy również umiejętność do indywidualnego wykonywania obowiązków zawodowych, w tym także w warunkach izolacji społecznej. W praktyce oznacza to, że osoby o wysokim wskaźniku tej cechy dobrze będą radzić sobie podczas pracy zdalnej.
Wskaźniki neurotyczności
Do oceny stopnia neurotyczności wykorzystuje się zespół cech, wśród których ważnym wyznacznikiem jest gotowość do utrzymywania szybkiego tempa pracy. Wskaźnik ten charakteryzuje się umiejętnością pracowania pod presją czasu, odpornością na stres, a także skłonność do radzenia sobie ze stresem. W pracy pod presją czasu istotna jest dobra kontrola emocji, czyli niepoddawanie się lękowi, panice, złości, agresji czy rezygnacji.
Pozytywnymi wyznacznikami wysokiego stopnia neurotyczności są również: cierpliwość, opanowanie i zdolność do natychmiastowego reagowania na sytuacje nagłe, nieprzewidywalne i nowe. Podejmowane decyzje muszą być zdecydowane i trafne, niepodatne na wynikający ze stresu strach.
Komunikatywność
Człowiek jako stworzenie społeczne dąży do zaspokajania psychologicznych potrzeb wynikających z obcowania z innymi oraz umiejscowienia siebie w strukturach społecznych. Podstawą utrzymywania więzi międzyludzkich jest komunikacja, która służy zdobywaniu i wymianie informacji, stanowi sposób potwierdzenia wiedzy, poglądów i założeń o świecie. Komunikacja choć jest podstawową potrzebą, a jednocześnie najpowszechniej stosowanym przez człowieka narzędziem, stanowi poważny problem w wielu organizacjach.
W przedsiębiorstwach, w których spotykają się ludzie o różnych doświadczeniach, osobowościach i umiejętnościach w naturalny sposób dochodzi do konfliktów i nieporozumień. Z tego też względu wysokie kompetencje komunikacyjne są pożądaną cechą na stanowiskach wszelkiego szczebla, lecz szczególnie są cenione podczas pełnienia funkcji koordynacyjnej i kierowniczej. Testy psychologiczne muszą zatem obejmować wskaźnik komunikacyjności, który pozwala umieścić respondentów na skali zdolności do wyrażania myśli, wypowiadania się w mowie i piśmie, a także porozumiewania się z innymi.
Istotnym elementem kształtującym kompetencje komunikacyjne jest zdolność do łatwego i szybkiego nawiązywania kontaktów. Umiejętności interpersonalne ocenia się poprzez predyspozycje do zaczynania i utrzymywania kontaktów z ludźmi, a także umiejętność prowadzenia ciągłej rozmowy, odczytywania generujących się w jej trakcie sygnałów, trafnej interpretacji znaków werbalnych i niewerbalnych innych uczestników procesu komunikacji. Budowanie relacji zawodowych należy rozpatrywać w kontekście tworzenia kontaktów z klientami, utrzymywania pozytywnych relacji ze współpracownikami, zdolności do rozwiązywania konfliktów i poszukiwania rozwiązań problemów powiązanych z komunikacją, np. mających swój początek w braku zrozumienia znaków, rozbieżnościach kulturowych i pojęciowych.
Na kompetencje komunikacyjne składają się również zdolności o typowo zawodowym charakterze, takie jak umiejętność skutecznego argumentowania, przekonywania i negocjowania. Wysoki wskaźnik komunikacyjności stanowić powinien zatem istotny filar kreowania stanowiska pracy, w której następuje mnogość relacji międzyludzkich, a informacja staje się ważnym dobrem poddawanym częstej wymianie i modyfikacji.
Specyficzne cechy zawodów
W ujęciu oceny pracowników istotnym wskaźnikiem są specyficzne cechy zawodów, które determinują dopasowanie danej osoby do miejsca pracy, a także określają zakres obowiązków, które pozostanę zgodne z osobowością i schematami zachowań pracownika. Najpierw wymienić należy wskaźnik określany jako dobra organizacja pracy własnej, na którą wpływa zespół cech opierających się na planowaniu zadań i gospodarowaniu czasem.
W dalszej kolejności uwzględnić można wskaźnik determinujący myślenie logiczne. Przekłada się na niego zdolności analityczne, w tym analizowania sytuacji i rozkładania na czynniki pierwsze złożonych problemów. Równie istotnym wskaźnikiem dla specyficznych cech zawodów jest wyobraźnia przestrzenna i spostrzegawczość, które są wyjątkowo pożądane w pracy wymagającej szacowania, zdolności twórczych i artystycznych. Poprzez wskaźniki służące do oceny cech osobowości pracodawcy mogą określić predyspozycje pracownika do pracy w trudnych warunkach środowiskowych, w tym przy niesprzyjających czynnikach atmosferycznych.
